Fałszywa tożsamość i wymazana historia

Aleksander Gierymski, Trumna chłopska

Aleksander Gierymski, Trumna chłopska

Przez pandemię COVID-19 bankructwo projektu budowanego z mozołem przez trzy dekady przy wielkich ofiarach społecznych, zwanego III RP staje się powoli faktem. Abdykacja naszego państwa dokonuje się na naszych oczach przede wszystkim w sferze społecznych więzi władzy i obywateli. Niby prospołeczny, niby propracowniczy i ludowy PiS w chwili próby nie potrafił zrobić nic innego, tylko pokazać, jaki jest naprawdę: neoliberalny, banksterski, ślepo konserwatywny. Takiego samego chce społeczeństwa: spojonego tradycjonalistycznie pojmowaną religią i nacjonalizmem, skostniałego, a zarazem godzącego się na dziki kapitalizm. Pod płaszczykiem przyjaznej retoryki i drobnych gestów wobec pracowników najemnych i najbiedniejszych zbliżyliśmy się do tego, co już przerabialiśmy w schyłkowym okresie sanacji – do peryferyjnej, antyspołecznej dyktatury. To zresztą nie tylko zasługa PiS. POPiS w sprawach antypracowniczych ciągle głosuje wspólnie, zgodnie z zaleceniami finansjery. Tak też myśli o historii – nieprzypadkowo wspólnymi głosami prawicy powstało IPN-owskie monstrum, jedna z tych instytucji, które w dobie kryzysu nie muszą się martwić o swój budżet.

Wymazywanie niewygodnej historii i modelowanie zbiorowych wyobrażeń miało większe znaczenie dla stworzenia dzisiejszego zastraszonego społeczeństwa, niż by się to mogło wydawać. Liberałowie rządzący Polską od 30 lat skutecznie wmówili większości społeczeństwa, że ich przodkowie, z którymi powinni się utożsamiać, to szlachta/ziemiaństwo. Co z tego, że mało kto wśród swoich przodków odnalazłby magnatów, a większość Polek i Polaków (70-80 proc.!) wywodzi się wyłącznie lub niemal wyłącznie ze środowisk chłopskich. Innymi słowy – nasi pradziadowie i prababki przed 150-170 laty byli zwykłymi niewolnikami. Jak Kunta kinte i jego rodacy na plantacjach Alabamy czy Luizjany (pokazuje to precyzyjnie słynny amerykański serial TV pt. „Korzenie”). Wyparto z pamięci i to, i historię walk naszych przodków o godność i równość.

Wyobraź sobie, medialnie urabiany latami przez Lisa, Michalik, Piaseckiego, Wróbla, Gadomskiego czy Olejnik i wtórujący temu trendowi IPN, młody Polaku bądź Polko, następującą sytuację: jesteś pracownikiem w korporacji, a twój szef, wspierany przez kilku pomocników, ma obowiązek zapewnić ci podstawy bytu. Elementarny wikt, opierunek i mieszkanie. W zamian za to musisz u niego przez cały tydzień pracować wraz z rodziną bez jakiejkolwiek zapłaty. Szef arbitralnie określa wymiar tej pracy, ocenia jej jakość i prawidłowość czynności podjętych przez ciebie.  Za źle wykonane jego zdaniem obowiązki ma prawo cię karać, nawet fizycznie. Nawet zabić. Nikt nie sprawuje nad nim kontroli, a więc znęcanie się czy molestowanie seksualne są normą. Jesteś przywiązany do miejsca pracy, nie masz prawa bez zgody właściciela poruszać się poza terenem jego terytorialnej jurysdykcji. Świętej, nienaruszalnej własności prywatnej. Ty nią też jesteś wraz z całą swoją rodziną. Czy ktoś jeszcze pamięta, co to właściwie znaczyło, że właściciele ziemscy mieli prawo „dysponować włościanami”?!

Jeszcze zupełnie niedawno jeden człowiek mógł w majestacie prawa pobić drugiego, bo go „karał”. Odwołać się można było, owszem, do sądu. Pańskiego. Czyli sądu, w którym sądził ten sam Pan, który przed chwilą cię bił, gwałcił twoją żonę lub córkę, wyzyskiwał, darowywał niczym konia. To była rzeczywistość codzienna przodków przytłaczającej większości współczesnych Polek i Polaków od schyłku średniowiecza do niemal końca XIX w. Zwłaszcza na wschodzie I RP. I to jest ta genealogia predestynująca różnych Komorowskich, Kidawy-Błońskie, Radziwiłłów, Potockich, Branickich do rządzenia, pouczania, perorowania o społeczeństwie obywatelskim i wolności.

To właśnie dlatego rosyjski car Aleksander II, pogromca polskich patriotów z 1863 roku, był jednocześnie darzony wielką wdzięcznością przez lud wiejski zaboru rosyjskiego, który zawdzięczał mu swój pierwszy moment wolności. Teoretyczny, ale jednak. Bo nawet będąca przedmiotem kultu tak w II RP jak i obecnie, Konstytucja 3 Maja o zniesieniu pańszczyzny mówi ogólnikowo. Na tle zarówno Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych (1776), jak również francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (1791), jest dokumentem spóźnionym i obcym prądom myślowym tamtej epoki. Tak, mieliśmy potem Kościuszkę i Uniwersał Połaniecki, a potem, już w powstaniu styczniowym, „czerwonych”. Tyle, że obok tych odważnych ludzi był też zorganizowany antydemokratyczny opór większości ziemian, łapówki, bale dla carskich urzędników, kupczenie córkami, byle wydać je za wpływowego urzędnika, uniknąć podziału ziemi, nie dopuścić do parcelacji majątków. Władza carska stała na straży świętej własności prywatnej, w tym punkcie jej interesy zbiegały się z interesem ziemian. Pisali o tym szeroko i plastycznie Kruczkowski („Kordian i cham”), Żeromski („Przedwiośnie”), Reymont („Chłopi”), Prus (nowele). Można poczytać.

Nie mówiąc uczciwie o kondycji i historii, o genezie polskiego narodu jako zbiorowości świadomych ludzi znowu sprowadzono większość do roli biernych niewolników, choć – na razie – jeszcze nie do słownie. Powstanie pokolenia konsumentów i pochłaniaczy medialnej papki, tzw. barbarzyńców – jak mówi Marcin Król – to nie przypadek, ale świadomie kształtowany przez elity proces. Pisze też prof. Król, że podział polskiego społeczeństwa przebiega wedle antynomii kulturowej. Bojaźń i manipulacje elit wynikają z klasowości autentycznych procesów społecznych zagrażających zawsze ich uprzywilejowanej pozycji. Żebyśmy nie zagrozili, zbudowano dla nas taką świadomość, która prowadzi do społecznej apatii, ucieczki w prywatność, dorobkiewiczostwo, poddaństwo modnym poglądom i niewychylanie się w absolutnie żadnym wypadku.

Jak pisał Maciej Wiśniowski – tej zbrodni restauratorom kapitalizmu w Polsce i stosunków na wpół feudalnych z końcówki II RP nie powinniśmy nigdy zapomnieć. Zwłaszcza, że teraz, gdy ich kapitalizm złapał zadyszkę, znowu chcą rzucić mu na pożarcie najsłabszych, byle samemu trwać.