Antykapitalizmem w antykomunizm

www.flickr.com/photos/rhbrhb

Nie dość, że rachityczna polska lewica ma wystarczająco problemów z samą sobą, to od niedawna mierzy się dodatkowo z nagonką, jaką zakłamana prawica i jej tuby uskuteczniły w odpowiedzi na skandal z polskimi fanami Adolfa Hitlera. Podobno “Hitler był lewakiem”, więc min. Brudziński będzie ścigał komunę, tzn. wszelkie odcienie czerwieni w polityce. Wszystko przebiega do bólu przewidywalnie: wyścig na żądania kryminalizacji objął nie tylko KPP, lecz nawet antykomunistyczną Partię Razem. Polska coraz pewniej zmierza w stronę swego absurdalnego maksimum z “Ubu króla” i coraz trudniej przestawić się z beczki śmiechu na przytomną diagnozę, nie mówiąc już o składnym planie działania.

Prawidłową reakcją na antykomunistyczną histerię jest “Poradnik anty-antykomunizmu” Łukasza Molla. Jego myśl przewodnia jest rozbrajająco oczywista, choć dla wielu bolesna: odżegnując się od komunizmu, tchórzliwa “lewico”, grasz na warunkach przeciwnika, wchodzisz w rolę bezradnej ofiary, potwierdzasz swoją “winę” i sama sobie kopiesz dołek, w którym się położysz i sczeźniesz. Z plagą prawactwa nie ma bowiem żadnej dyskusji. Możliwa jest wyłącznie próba sił, wojna psychologiczna, gra na wyczerpanie. Trzeba umieć się postawić. Tak, to wszystko prawda. Nie szukajmy na siłę swojego miejsca w prawicowej bajce. Trzeba uparcie, bez oglądania się, co powiedzą prawilniaki, wykuwać własną narrację i bezkompromisowo bronić symboli, wydobywając ich niewyczerpany potencjał inspiracji – pokazać, że pod czerwonym sztandarem gromadzi się moc, której istnienia cwaniacy w rodzaju Brudzińskiego zwyczajnie nie przewidzieli.

Problemem jest to, czego w tekście Molla brakuje. Nie ma w nim klasowego ujęcia tematu. Nie chodzi bynajmniej o sam pryncypializm, o klasę robotniczą jako fetysz “fejsbukowych socjalistów” kryjących się przed światem w piwnicach. Idzie o praxis. Owszem, naturalnym i prawidłowym odruchem jest zwarcie szyków wokół symboliki i tradycji. Etos i tożsamość dają nam siłę do nieuniknionej konfrontacji z nawałą czarnosecinnej reakcji uzbrojonej w całą machinę państwową. Jednak okopanie się we własnej niszy to ślepa uliczka. Wymachiwanie czerwoną flagą w społecznej próżni nie da trwałego zwycięstwa. Idee symbolizowane przez ten sztandar same domagają się ziszczenia w społeczeństwie – innej obrony tradycji nie będzie i to jest najpewniejsza droga walki z antykomuną. Być może obecny atak można odeprzeć dyskursywnie. Ale następny i jeszcze kolejny? Brak bazy społecznej jest dla czerwonej lewicy jej największą słabością i musi ona odnaleźć swą drogę do ludzi, by nie zaprzepaścić idei, o które dziś chce się bić. Warto przyjrzeć się Turcji, gdzie szaleje reakcja erdoganowska. Bycie tam komunistą wiąże się z nieporównywalnie gorszymi sankcjami niż w Polsce, z rzeczywistymi represjami. Ale w Stambule są całe dzielnice uchodzące za komunistyczne, gdzie komuniści są u siebie – dlatego przetrwają. I my, polscy socjaliści, musimy wreszcie przełamać naszą społeczną izolację.

Antykomunizm nie jest wymysłem Erdogana czy PiSu. Jest trwałym składnikiem kapitalizmu skazanego na ciągłe kryzysy, podczas których musi na podwójne obroty wprowadzać swoją machinę ideologiczną. Obrona własnej “Częstochowy” to za mało. Kto dziś nie biegnie naprzód, ten się cofa. Tylko lewica antykapitalistyczna ma dziś przyszłość, bo światowa faszyzacja kapitalizmu daje tylko jeden wybór: socjalizm albo barbarzyństwo. Tylko radykalna demokracja – demokracja ekonomiczna – stanowi jakąś nadzieję ludzkości na przyszłość. Zakończenia kapitalizmu i demokratyzacji pracy dokonają tylko ludzie pracy. Dlatego jeżeli lewica chce się obronić nie tylko dziś lecz i jutro, zrobi wszystko, by swoją przyszłość związać z klasą robotniczą, a jeżeli komuś nie przechodzi to słowo przez gardło, to z “klasą ludową”.

Rzeczywistość nas nie rozpieszcza i klasa ta nas na razie nie chce, nie ufa nam. Nie jest to oczywiście niczyja wina. Jedność da się wykuć wyłącznie w działaniu, a dla zwykłych ludzi jest ono poważnie utrudnione przez obiektywne czynniki dzielące zarówno robotników miedzy sobą, jak i dzielące robotników od lewicowych działaczy. Kapitalizm działa tak, że największe ryzyko i koszty oporu ponosi zawsze proletariat. Lewica, biorąc na siebie większość wysiłku organizacyjnego i politycznego, pracuje na rzecz zbuforowania tego ryzyka, ale może to robić tylko wespół ze swoją bazą klasową. Nie oszukujmy się jednak, działa też właśnie czynnik ideologiczny i działa na naszą niekorzyść, bo w punkcie wyjścia (w którym de facto tkwimy od 1989 r.) antykomunistyczni siepacze mają większy od nas wpływ na świadomość – choć w istocie raczej na podświadomość – wszystkich klas i warstw, na ich fobie i przesądy. Dlatego też – i stało się to wręcz komunałem – na spontanicznym gniewie klasowym wypranym ze świadomości klasowej rosną głównie siły faszyzmu. Ideologia i skuteczność działania w ruchu pracowniczym i na niwie socjalnej nie stanowią więc zupełnie rozłącznych obszarów problemowych. Tkwimy dziś w błędnym kole i nie wydaje się, że można je przełamać tylko na hurra. Niewykluczone, że skuteczna obecność wśród ludzi pracy zakłada dziś uprzednią konieczność ideologicznego “resetu”, czyli zatrzymania faszystowskiej zarazy. Cóż, wydaje się to nie tylko etapem, a celem o imponującej skali, i siłą rzeczy prowadzi nas w kierunku innych sił społecznych niż proletariat.

Strategicznie nastawiając się na klasę robotniczą, nie można więc pomijać taktycznej roli klasy średniej. Tak się składa, że ostatnio to portal oko.press, tworzony przez liberalną elitę, bronił otwarcie prawomocności symboli komunistycznych w przestrzeni publicznej, podczas gdy lewica chowała głowę w piasek. Wstyd. Oby również nauczka. Po 2008 r. na świecie ukształtował się wyraźny trend – klasa średnia przechodzi na lewo, bo w kapitalizmie sama powoli zanika, ulega pauperyzacji. W Polsce to zjawisko ujawniło się na dobre wraz z auto-da-fe prof. Marcina Króla: “Byliśmy głupi”, a umocniło się po zwycięstwie PiSu w 2015 r., które doszczętnie rozbiło hegemonię doktryny liberalnej. Pokolenie “millenialsów” zaczyna się masowo rozczarowywać rzeczywistością kapitalizmu z powodu prekaryzacji i dehumanizacji pracy oraz gwałtownie rosnących kosztów samodzielnego życia w wielkich miastach. Dobrze, żeby przekonani socjaliści unosząc się honorem nie zamykali się na wykształconą klasę średnią, bo zwykle sami z niej pochodzą. Dobrze wiedzą, że to w tych środowiskach wykuwają się radykalne idee i jest tak od zawsze. Trwałość tożsamości czerwonej lewicy musi zakładać trwałe przeciągnięcie na swoją stronę części klasy średniej, żeby zapewnić polityczne i organizacyjne zaplecze klasie robotniczej.

W chwili obecnej kluczowy jest wysiłek edukacyjny z naciskiem na odkłamanie marksizmu i historii ruchu komunistycznego, który doskonale odpowiada ambicjom średnioklasowców, a który doskonale da się połączyć z walką o tradycję i symbole. Marksizm ma dodatkowo jedną wspaniałą cechę: przekonuje swych adeptów, że cały ich wysiłek teoretyczny i polityczny ma sens jedynie o tyle, o ile będzie coś znaczył dla “mas”, a wpływ polityczny przychodzi przez zaangażowanie. Wartościowi radykałowie, to tacy, którzy wierzą, że są coś winni społeczeństwu dalekiemu od radykalizmu, że czystość ideologiczna często szkodzi idei, że doktrynerstwo warto czasem schować do kieszeni, by nie stoczyć się w sekciarstwo – a bez wątpienia jest to rak “radykalnej” lewicy. Polscy czerwoni są obecnie równie dalecy od proletariatu, jak i potencjalnych sojuszników ze środowisk “podejrzanych klasowo”. Idąc do jednych, musi zahaczyć o drugich, choć owszem, oznacza to nadłożenie drogi.

Taktycznie więc lewica musi szukać metod obrony i przetrwania wśród “wykształciuchów”, by wśród nich wypracować masę krytyczną, która strategicznie – w formach organizacyjnych znacznie przewyższających obecne – w długim okresie będzie zdolna oddziaływać na zwykłych ludzi. Rzecz jasna cały ten wysiłek, aby się powieść, musi zachodzić w ciągłej łączności z ludźmi pracy i oznacza ciągłą obecność w ruchu związkowym, lokatorskim, w akcjach socjalnych. Nawet wtedy, kiedy się nie udaje, bo porażki też są ważne. Podobno czasem warto przegrać, żeby wygrać. Warto mieć to z tyłu głowy, kiedy idziemy do ludzi z czerwonym sztandarem. A innej drogi nie ma.