Stan wojenny zamiast wojny domowej

fot. wikimedia commons

W 35. rocznicę tego, co się stało i zapewne stać musiało.

Z badań opinii publicznej wynika, że więcej ludzi uważa za słuszną decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego, natomiast mniejszość jest odmiennego zdania. Tak jest od wielu lat, choć maleje odsetek ludzi aprobujących stan wojenny – według badań CBOS: z 54 proc. w latach 1994 i 1996 do 41 proc. w roku bieżącym. Wynika to stąd, że wśród osób badanych rośnie liczba tych, którzy osobiście nie pamiętają tego wydarzenia a swoją wiedzę czerpią z przekazów osób starszych oraz z narzędzi indoktrynacji takich, jak szkoła i środki masowego przekazu.

Dominujące w Polsce siły politycznie czujnie milczą na temat opinii obywateli, choć to przecież suweren jednym dał władzę a innych wprowadził do Sejmu. Zatem
przedstawianie stanu wojennego wyłącznie jako niemal tragedii narodowej wyraźnie nie pasuje do tego co myśli na ten temat niemal połowa obywateli. Elity sobie, lud sobie – takie są cechy państwa mającego totalitarne ambicje. Nic zatem dziwnego, że elity nia zadają trudnego dla nich samych pytania: co było ważniejsze – ratowanie państwa czy ratowanie nominalnie niezależnego związku „zawodowego” „Solidarność”?

Wprowadzenie stanu wojennego można, podobnie jak inną decyzję polityczną, oceniać krytycznie. Pod warunkiem jednak, że bierze się pod uwagę ewentualne warianty alternatywne. Jakie zatem były alternatywne warianty? Jednym z najczęściej wymienianych jest groźba interwencji zbrojnej ze strony ZSRR i sojuszniczych armii Układu Warszawskiego przez analogię do interwencji w 1968 r. w Czechosłowacji. Co ciekawe, o możliwości wkroczenia do Polski radzieckich czołgów trąbiła „Solidarność”, natomiast tzw. strona rządowa uparcie temu zaprzeczała. Teraz sytuacja się odwróciła. Usprawiedliwiając wprowadzenie stanu wojennego wywodząca się z PZPR lewica twierdzi, że właśnie stan wojenny zapobiegł takiej interwencji, natomiast kontynuatorzy ówczesnej „Solidarności” twierdzą coś wręcz przeciwnego. Nagle stali się proradzieccy, uważając, że ówczesnym władzom w Moskwie nie przychodziły do głowy zamiary wkroczenia do Polski. Zaprzeczenie sobie samym łatwo jest wytłumaczyć. Otóż w latach 1980-81 strategom „S” zależało na sprowokowaniu radzieckiej interwencji po to, aby był powód do wprowadzenia sankcji wobec Związku Radzieckiego – zgodnie z generalną linią polityki USA wobec ZSRR. Obecnie chodzi o kontynuowanie tzw. polityki historycznej polegającej na dyskredytacji PRL a w konsekwencji udupieniu tych wszystkich, którzy mieli cokolwiek wspólnego ze w stanem wojennym.

Obecnie można sobie jedynie podywagować nad ewentualnością radzieckiej interwencji. Osobiście uważam, choć mogę się mylić, że była ona mało prawdopodobna a koncentracja sił zbrojnych w pobliżu granicy z Polską służyła bardziej jako straszak niż przygotowanie do wprowadzenia radzieckich wojsk na teren Polski, gdzie i tak już stacjonowały. Wydawało się wątpliwe, aby ZSRR zaledwie w lata po powszechnie krytykowanej na Zachodzie interwencji w Afganistanie zdecydował się na podobny krok wobec Polski zdając sobie sprawę nie tylko z perspektywy krwawych walk w środku Europy, lecz także z nałożenia kolejnych sankcji i osłabienia pozycji Moskwy na arenie międzynarodowej. Bardziej wiarygodna jest dla mnie argumentacja gen. Jaruzelskiego, który twierdził, że groziło nam ograniczenie dostaw nośników energii z ZSRR, co przy ostrej zimie byłoby niezwykle dotkliwe dla ludności a także pogłębiłoby niechętny czy wręcz wrogi stosunek dużej części społeczeństwa do władzy.

Innym teoretycznie możliwym wariantem byłaby konfrontacja dwóch stron konfliktu – władzy i „Solidarności”. Zapowiedzią tego było słynne posiedzenie Komisji Krajowej „S” w Radomiu, gdzie zapowiadano demonstracje uliczne a Lech Wałęsa wręcz mówił o targaniu po szczękach, co nie przeszkodziło mu później w otrzymaniu Pokojowej Nagrody Nobla. Takiemu rozwojowi wypadków mógł zapobiec tylko stan wojenny będący równocześnie otrzeźwiającym szokiem dla rozpalonych umysłów większości Polaków.

Trzecim, najmniej prawdopodobnym w ówczesnych realiach wariantem, byłoby pokojowe przekazanie władzy w ręce obozu solidarnościowego, tak jak nastąpiło to w osiem lat później. Należy jednak pamiętać o tym, że atmosfera polityczna w 1981 r. była diametralnie różna od tej z roku 1989. Gdyby wówczas upojeni sukcesem solidarnościowcy przejęli władzę, to w odwecie wprowadziliby antykomunistyczną dyktaturę stosując daleko idące represje wobec osób należących do PZPR oraz tych, którzy wspierali władzę czynem i słowem. Pamiętam osobiście, że we Włocławku na drzwiach mieszkań działaczy spółdzielczych rysowano szubienice, choć osoby, których zastraszano fizyczną likwidacją, nie miały nic wspólnego ani z ZOMO ani z SB. Wystarczyło, że należały do PZPR. Nie przypominam sobie natomiast, aby szefostwo „S” napiętnowało magazyniera Jurczyka za jego słynne hasło o tym, że „na drzewach zamiast liści będą wisieć komuniści”.

Przejęcie władzy przez ekipę solidarnościową przyspieszyłoby o osiem lat proces niszczenia gospodarki. Wówczas bowiem też wprowadzono by w życie plan Balcerowicza przy gremialnym poparciu społecznej większości, która ślepo wierzyła w argumentację politycznych doradców „Solidarności”. Tak więc, stan wojenny uratował nas przynajmniej na kilka lat od klęski, bezrobocia, bezdomności i nędzy wielu z nas. Jak by na to nie patrzeć, stan wojenny, pomimo wszystkich tragedii i uciążliwości, był nie tylko mniejszym złem, lecz złem możliwie najmniejszym w ówczesnych warunkach.